Τις προτάσεις της Περιφέρειας Θεσσαλίας για την αντιπλημμυρική θωράκιση της περιοχής έναντι μελλοντικών κινδύνων, αλλά και τον εξορθολογισμό της διαχείρισης του νερού παρουσίασε την Τρίτη 12 Μαρτίου ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας, Δ. Κουρέτας, στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου.
Ο κ. Κουρέτας αναφέρθηκε διεξοδικά στα ζητήματα της Θεσσαλίας, στον τρόπο διαχείρισής τους και στις ενέργειες που προτείνει η περιφέρεια στην κυβέρνηση, σε συνδυασμό με την πρόταση που έχει ήδη καταθέσει η ολλανδική εταιρεία HVA (η παρουσίαση της δικής τους πρότασης έγινε νωρίτερα την Τρίτη στην αίθουσα του Περιφερειακού Συμβουλίου).
Ο κ. Κουρέτας τόνισε ότι υπάρχουν αρκετά σημεία συμφωνίας ανάμεσα στις προτάσεις των δύο πλευρών. Ωστόσο, ως θέμα διαφωνίας ξεχώρισε το ζήτημα της κατασκευής σήραγγας από την Κάρλα προς το Αιγαίο (περιοχή Καμάρι).
Όπως τόνισε, πέρα από το ζήτημα της μόνιμης θωράκισης της Θεσσαλίας και της οικολογικής διάστασης του προτεινόμενου έργου, σε κάθε περίπτωση είναι περιβαλλοντικά πιο σωστό να μεταφέρονται τα νερά σε μια ανοιχτή θάλασσα, όπως το Αιγαίο, αντί στον Παγασητικό. Η κοστολόγηση των προτάσεων της Περιφέρειας Θεσσαλίας αγγίζει τα 2 δισ. ευρώ.
Οι προτάσεις της περιφέρειας
Αναλυτικότερα, ο κ. Κουρέτας παρουσίασε τις προτάσεις της επιστημονικής ομάδας που συστάθηκε για τον λόγο αυτόν, σε συνεργασία με το δυναμικό του υπηρεσιακού μηχανισμού της περιφέρειας και των συνεργαζόμενων μηχανικών. Οι προτάσεις αυτές αφορούν:
✱ Φλέγοντα προβλήματα της θεσσαλικής γεωργίας
Η Θεσσαλία αποτελεί τη μεγαλύτερη πεδιάδα της χώρας και το κέντρο της ελληνικής αγροτικής παραγωγής. Παρά ταύτα, η θεσσαλική γεωργία απειλείται άμεσα από τέσσερις κινδύνους:
1. Τον συνεχιζόμενο κίνδυνο πλημμυρών και καταστροφής του 50% των καλλιεργειών στα πλέον γόνιμα πεδινά και αρδευόμενα εδάφη από φαινόμενα, όπως ο Daniel, που ενδέχεται να είναι συχνότερα στο μέλλον, δεδομένης της κλιματικής κρίσης.
2. Τη δραματική μείωση διαθεσιμότητας του αρδευτικού νερού λόγω υποβάθμισης των υδροφορέων, κυρίως στην ανατολική πεδιάδα (Λάρισας). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μείωση της βαμβακοκαλλιέργειας (αρδευόμενης) κατά 540.000 στρ. την τελευταία 20ετία, που συνολικά μειώθηκε στα 840.000 στρ., ενώ παραδοσιακά στον κάμπο καλλιεργούνταν 1,5 εκατ. στρέμματα, εδώ και πολλές δεκαετίες. Σημαντικό αρνητικό αποτέλεσμα αποτελεί και η μειωμένη παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων (καλαμποκιού, μηδικής κ.λπ.) και η υποβάθμιση της κτηνοτροφικής παραγωγής.
3. Τη διάβρωση και την ερημοποίηση τεράστιων επικλινών εκτάσεων λόγω αποψίλωσης και υποβάθμισης του εδάφους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί στον Ν. Λάρισας η εγκατάλειψη 750.000 στρ. από σιτηρά την τελευταία 20ετία.
4. Την υποβάθμιση της γονιμότητας των περισσότερων εδαφών κάτω από μη αειφορική καλλιέργεια με συνεπακόλουθη τεράστια αύξηση των εισροών και του νερού και, τελικά, τη μείωση της παραγωγικότητας και την εγκατάλειψη της αρδευόμενης καλλιέργειας.
✱ Αντιπλημμυρική προστασία και μεσο-μακροπρόθεσμη διαχείριση υδάτινων πόρων
Η καταστροφική πλημμύρα έγινε και εξαιτίας του πρωτοφανούς φαινομένου Daniel, αλλά και λόγω του ότι δεν έγιναν όσα έπρεπε για να μειωθούν οι συνέπειες αυτού. Η κακή κατάσταση των αναχωμάτων που οδήγησε στη θραύση τους σε πολλά σημεία (δέκα, σύμφωνα με αυτοψία έγκυρων πραγματογνωμόνων) και το πλημμύρισμα της λίμνης Κάρλα αποτελούν αιτίες πολλαπλασιασμού των καταστροφικών συνεπειών.
Φαινόμενα, όπως ο Daniel, θα συμβαίνουν συχνότερα λόγω κλιματικής κρίσης. Οι μελέτες και τα διαχειριστικά σχέδια πρέπει να διορθωθούν και να αναπροσαρμοστούν στη βάση των νέων δεδομένων. Η διεπιστημονική επιτροπή της περιφέρειας προτείνει συγκεκριμένες δράσεις άμεσης προτεραιότητας:
1) Επισκευή και αναβάθμιση συστήματος αντιπλημμυρικών αναχωμάτων.
2) Επανασχεδιασμός γεφυρών για να δοθεί ο απαιτούμενος χώρος στον Πηνειό ποταμό.
3) Εκβάθυνση κοίτης του Πηνειού και παραποτάμων [πλήρης καθαρισμός πεδίου πλημμυρών από καλλιέργειες (ιδίως πολυετείς) και από κάθε εμπόδιο στην απρόσκοπτη ροή του νερού].
4) Δημιουργία περιοχών συγκράτησης πλεονάζοντος νερού με ελεγχόμενη πλημμύριση και αποστράγγιση της περιοχής μεταξύ αναχωμάτων. Εκτιμώμενο κόστος: 535 εκατ. ευρώ.
✱ Η (νέα) λίμνη Κάρλα ως ταμιευτήρας για άρδευση και εκτόνωση πλημμύρας
– Διάνοιξη σήραγγας ικανής διατομής από το βορειοανατολικό τμήμα της Κάρλας για την εκροή των υδάτων στο Αιγαίο πλησίον της περιοχής του Καμαρίου, ή σε θέση που θα υποδειχθεί κατόπιν μελέτης.
– Παροχέτευση μεγάλων όγκων νερού σε μικρό χρονικό διάστημα (π.χ. 200-250 m3/sec) και μήκους περί τα 10,4 km. Χρόνος αποπεράτωσης 2-3 έτη.
– Κατασκευή τάφρου μεταφοράς νερού από την περιοχή της Γυρτώνης διά βαρύτητος προς τη νέα Κάρλα.
– Επέκταση λίμνης (ταμιευτήρα) Κάρλα στα 60.000 στρ. με βάθος 4,5 μ και 270 εκατ. κ.μ. Από αυτά, περί τα 100 εκατ. κ.μ. θα χρησιμοποιηθούν για την άρδευση περίπου 230.000 στρ. βαμβακιού ή άλλων καλλιεργειών παραπλήσια χαμηλών υδατικών αναγκών.
Οι διαθέσιμοι και χρησιμοποιούμενοι (μέχρι σήμερα) υδατικοί πόροι στο υδατικό διαμέρισμα Θεσσαλίας είναι τα υπόγεια νερά (το 70% των αρδευόμενων εκτάσεων εξυπηρετείται από 33.000 γεωτρήσεις) και τα επιφανειακά νερά (ποταμοί, πηγές και νερά που ταμιεύονται κάθε χρόνο σε φράγματα – ταμιευτήρες και λιμνοδεξαμενές και εξυπηρετούν το υπόλοιπο 30% των εκτάσεων).
Η νέα Περιφερειακή Αρχή έχει ως βασική της επιδίωξη την επίτευξη των διαχρονικών στόχων του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών (ΣΔΛΑΠ, 2023) Θεσσαλίας και ειδικότερα την κάλυψη των αρδευτικών αναγκών 2,5 εκατ. στρεμμάτων, τον μηδενισμό του προσδιορισμένου υδατικού ελλείμματος των 465 hm3 νερού και την επίτευξη «καλής» κατάστασης των υδάτων.
Η αντιμετώπιση του υδατικού προβλήματος θα γίνει σε τρεις συνιστώσες:
1. Μείωση σπατάλης αρδευτικού νερού. Εκτιμάται ο περιορισμός της σπατάλης νερού και του περιορισμού του ετήσιου ελλείμματος κατά τουλάχιστον 200 εκατ. κ.μ. νερού με: α) Την αντικατάσταση ανοιχτών αγωγών μεταφοράς νερού με κλειστούς, β) την καθολική επέκταση της στάγδην άρδευσης, και γ) την εφαρμογή ορθών γεωργικών πρακτικών (αμειψισπορά με ψυχανθή, χλωρή λίπανση κ.λπ., σύμφωνα με τη νέα ΚΑΠ). Εκτιμώμενο κόστος: 300 εκατ. ευρώ.
2. Δρομολογημένα έργα (2η Δέσμη Μέτρων ΣΔΘ). Δίκτυα μεταφοράς και διανομής νερού ταμιευτήρα Κάρλας (40 hm3): Από το προβλεπόμενο αρδευτικό δίκτυο για την κάλυψη 92.500 στρ., μέχρι σήμερα ολοκληρώθηκε για 20.000 στρ. (και έχουν δημοπρατηθεί για άλλα τόσα), ενώ άρδευση (με νερά από τη λίμνη Κάρλα) γίνεται μόλις σε 15 χιλ. στρ. Στην περιοχή, δεν υπάρχει διοίκηση (ΤΟΕΒ), αναζητείται φορέας να αναλάβει την ευθύνη και επικρατεί ένα «χάος» στη διαχείριση του νερού. Φράγμα Αγιονερίου (13 hm3), Φράγμα Ληθαίου (4 hm3), Φράγμα Ναρθακίου (0,53 hm3), Φράγμα Κακλιτζόρεμα (1,7 hm3), Φράγμα Δελερίων (6,1 hm3), Φράγμα Αμπελακίων (2,3 hm3), Φράγμα Αγιοκάμπου (4,4 hm3), Φράγμα Μπελμά (5 hm3), Ταμιευτήρας Ξεριά Αλμυρού (3,8 hm3). Εκτιμώμενο κόστος: 50 εκατ. ευρώ.
3. Πρόσθετα έργα προβλεπόμενα στο ΣΔΛΑΠ (3η Δέσμη Μέτρων). Δρομολογημένα έργα (Πύλη – Μουζάκι): Πρόκειται για έργα που άρχισαν πριν από αρκετά χρόνια, υλοποιούνται με βραδείς ρυθμούς ή/και είναι στάσιμα (για διάφορους λόγους), άλλα που θα συμβάλουν στη μείωση του υδατικού ελλείμματος κατά σημαντικό ποσοστό. Εκτιμώμενο κόστος: 250 εκατ. ευρώ.
4. Πρόσθετα περιφερειακά έργα: Πρόκειται για έργα καθ’ όλα χρήσιμα, που όμως χαρακτηρίζονται από χαμηλό ή και μηδενικό βαθμό ωριμότητας (από πλευράς μελετών), με άγνωστο ή/και πλασματικό προϋπολογισμό και άγνωστο χρόνο υλοποίησης, αν δεν αλλάξει ριζικά το θεσμικό πλαίσιο υλοποίησής τους. Μεταξύ αυτών, το Φράγμα Ενιπέα Φαρσάλων ή Παλιοδερλί (50 hm3) που εντάχθηκε στο Ταμείο Ανάκαμψης (ΣΔΙΤ) και έχει πιθανότητες να κατασκευασθεί μέχρι το 2027 (εκτιμώμενο κόστος: 250 εκατ. ευρώ). Εκτιμώμενο συνολικό κόστος: 500 εκατ. ευρώ.
5. Έργα ορεινής υδρονομίας. Αφορούν την κατασκευή μικρών φραγμάτων ανάσχεσης ροής (check dams) για να αυξηθεί η κατείσδυση νερού στο έδαφος και ο εμπλουτισμός των υπόγειων υδροφορέων, τον έλεγχο διάβρωσης και την αειφορική διαχείριση των δασών και της βιοποικιλότητας των ορεινών οικοσυστημάτων. Συνδυασμός με αναζήτηση καινοτόμων καλλιεργειών, δίνοντας έμφαση σε δενδροκαλλιέργειες και αμπελοκαλλιέργειες (με ανασύσταση των γηγενών ποικιλιών), στα ΑΦΦ και τη μελισσοκομία για τη συγκράτηση των ορεινών πληθυσμών στον τόπο τους. Εκτιμώμενο κόστος: 500 εκατ. ευρώ.
Οι Ολλανδοί
Να σημειωθεί ότι νωρίτερα και σε κλειστή σύσκεψη πραγματοποιήθηκε στο διοικητήριο της Περιφέρειας Θεσσαλίας η παρουσίαση του master plan της ολλανδικής εταιρείας HVA από τους αρμόδιους της εταιρείας στον περιφερειάρχη, Δημήτρη Κουρέτα. Ο περιφερειάρχης ενημερώθηκε σχετικά με το αντιπλημμυρικό σχέδιο για τη Θεσσαλία από τον διευθύνοντα σύμβουλο της ολλανδικής εταιρείας, Μιλτιάδη Γκουζούρη, και τους επιστήμονες συνεργάτες του.
