Mark Brzezinski: Polacy zrobili coś, z czego mogłoby się wywiązać tylko supermocarstwo
3 min czytania
Wiktor Babiński
Foto: PAP
W efekcie wojny w Ukrainie polski rząd awansował do rangi strategicznego partnera USA. Ambasador USA Mark Brzezinski zapewnia, że Stany Zjednoczone wspierają Polskę w kwestii bezpieczeństwa. Ale jednocześnie zaznacza, że nie zmieniły podejścia do kwestii polskiej demokracji.
„Newsweek”: Pana ojciec, Zbigniew Brzeziński, został uchodźcą z Polski po inwazji nazistowskich Niemiec i przejęciu władzy przez komunistów, po czym zrobił wspaniałą karierę w rządzie Stanów Zjednoczonych. Podczas wymiany studenckiej w latach 90. obserwował pan narodziny instytucji demokratycznych w odrodzonej Polsce. Dziś jest pan ambasadorem USA w rodzinnym kraju ojca. Czy instytucje polskiej demokracji zdały próbę czasu?
Mark Brzezinski:Wspomina pan o latach 90., tymczasem mój ojciec angażował się w sprawy Polski dużo wcześniej. Pamiętam dobrze, kiedy był doradcą ds. bezpieczeństwa narodowego prezydenta Jimmy’ego Cartera. W 1977 r. towarzyszył Carterowi i pierwszej damie Rosalynn Carter podczas wizyty w Polsce. Był bardzo zadowolony, że udało mu się zaaranżować spotkanie pani Carter z kardynałem Wyszyńskim, a sam spotkał się z przedstawicielami polskiej opozycji. Pamiętam także, jak w przededniu stanu wojennego ojciec, jako doradca ds. bezpieczeństwa narodowego, autoryzował przemyt do Polski walizek pełnych dolarów, które miały służyć wsparciu Solidarności. Ten przerzut to była jedna z wielu metod pomocy dla Solidarności. Ojciec był dumny, że mógł zaangażować się w pomoc w tej walce o wolność.
Później byłem świadkiem ogromnych wysiłków mojego ojca w latach 90., by Polska mogła dołączyć do NATO oraz by przekształcić Polsko-Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości w Polsko-Amerykańską Fundację Wolności. Dzięki członkostwu w NATO Polska jest dziś bezpieczna. I chyba właśnie dzięki temu mogła zareagować na tragedię sąsiadów w sposób, który uczynił z niej potęgę humanitarną. Przez cztery lata byłem ambasadorem USA w Szwecji. Szwedzi są dumni z przyjęcia miliona uchodźców w ciągu 20 lat. Polska przyjęła 3,6 miliona ludzi w 115 dni. Reakcja polskiego społeczeństwa jest imponująca.
Polacy zareagowali spontanicznie. Ale teraz trzeba się mierzyć z długofalowymi skutkami migracji. Jak Stany Zjednoczone pomogą Polsce i innym sąsiadom Ukrainy?
– Byliśmy w stanie przewidzieć masowy ruch uchodźców z wyprzedzeniem kilku miesięcy. Wspólnie z Polakami, krajami bałtyckimi, Rumunami i Słowakami analizowaliśmy możliwe scenariusze. Choć ostatecznie to polskie społeczeństwo i polski rząd wzięły odpowiedzialność za te miliony „ludzkich historii”. Doskonale pamiętam spotkanie na początku marca na przejściu granicznym w Medyce z matką i jej dwoma synami w wieku 9 i 11 lat. Zapytałem, jak długo stali w kolejce na dworze, w zimnie. Odpowiedzieli: „Cztery dni”. Polacy dali tym ludziom znacznie więcej niż ja. Jechali na granicę, organizowali się w mediach społecznościowych, potrafili jechać w środku nocy, by umieścić ukraińską rodzinę w czyimś mieszkaniu. Zrobili coś, z czego mogłoby się wywiązać tylko humanitarne supermocarstwo. Na tym polega wielkość tej historii.
Czy pojawią się problemy? To nieuchronne, kiedy 38-milionowy kraj przyjmuje trzy mln ludzi. Z moich kontaktów z polskimi władzami wiem, że Warszawa, Wrocław, Poznań, Kraków zbliżają się do granicy swoich możliwości przyjmowania uchodźców. Wszyscy chcielibyśmy, żeby wojna w Ukrainie zakończyła się jutro, ale trzeba brać pod uwagę najgorszy scenariusz: że może potrwać jeszcze długo.
Jesteśmy świadkami jednego z najwspanialszych okresów NATO w jego dziejach
Wojna spowodowała, że polski rząd z wyrzutka, dyskredytowanego za łamanie demokracji, awansował do rangi strategicznego partnera USA. Jak długo Waszyngton będzie patrzył przez palce na działania tego rządu?
– Muszę zaznaczyć, że zupełnie inaczej patrzę na to, w jaki sposób współpracujemy z polskim rządem. Byliśmy konsekwentni w naszym zaangażowaniu w sprawy bezpieczeństwa, demokracji, wartości, gospodarki i kontaktów międzyludzkich. Jedno nie jest podporządkowane drugiemu. I możemy robić kilka rzeczy jednocześnie. Nie ma wątpliwości, że jednoznacznie wspieramy Polskę w kwestii bezpieczeństwa. Nie ma także wątpliwości, że takie samo jest nasze podejście do kwestii polskiej demokracji. Kiedy prezydent Biden był w Polsce, powiedział: „Wszyscy musimy pracować nad kondycją naszych demokracji, dotyczy to również Stanów Zjednoczonych”, powołując się na wydarzenia 6 stycznia na Kapitolu. Chcemy, aby nasze demokracje kwitły. Podobnie jak gospodarka.
Od czasu, gdy cztery miesiące temu zostałem ambasadorem, pracowałem nad sprowadzeniem amerykańskich przedsiębiorców do Polski. Powitałem w ambasadzie dyrektora generalnego Google Sundara Pichaia, który zapowiedział 38 mln dolarów dla uchodźców ukraińskich i na współpracę z Polską. I który dał wyraz swojej wierze w siłę polskiej gospodarki. Gościłem w zeszłym tygodniu Susan Wójcicki, dyrektor generalną YouTube’a, która jest obywatelką Polski. Ogłosiła utworzenie przez YouTube tysięcy miejsc pracy dla specjalistów w polskiej branży technologicznej. Jako ambasada bardzo angażujemy się w gospodarkę i relacje biznesu polskiego i amerykańskiego. Postrzegamy każdą z tych kwestii: bezpieczeństwo, demokrację, ekonomię, wartości, kontakty międzyludzkie jako współzależne od siebie.
Co musiałoby się wydarzyć, aby Waszyngton uznał za możliwe zakończenie ideologicznego sporu, który rząd w Warszawie od kilku lat toczy ze swoimi sojusznikami? Czy wystarczy kompromis z UE w sprawie Krajowego Planu Odbudowy? A może rząd PiS powinien w bardziej trwały sposób zobowiązać się do przestrzegania rządów prawa, wolności mediów, poszanowania demokratycznych instytucji oraz praw mniejszości?
– Myślę, że łączy się to z moją poprzednią odpowiedzią. Kwestie priorytetowe które widzimy w Polsce, są dla nas równorzędne pod względem wartości. Współdziałaliśmy jako przyjaciele w każdym z tych obszarów: bezpieczeństwa, demokracji, rządów prawa, gospodarki, kontaktów międzyludzkich. Jesteśmy wdzięczni prezydentowi Andrzejowi Dudzie za niektóre podjęte działania. Jak powiedział prezydent Biden w Polsce, każdy z nas ma pracę do wykonania. W administracji Bidena też pracujemy nad naszą demokracją i rządami prawa. Przypomnę zorganizowany przez niego Szczyt Demokracji. To nie miało być jednorazowe wydarzenie. Każdy uczestnik – Ameryka, Polska i inne kraje – zobowiązał się do podjęcia konkretnych kroków związanych z rozwojem demokracji.
Nawet po zakończeniu wojny w Ukrainie Rosja pozostanie zagrożeniem dla naszego regionu. Jaką mamy pewność, że NATO pozostanie gwarantem bezpieczeństwa w Europie Środkowej, kiedy USA będą się musiały skupić na innych globalnych problemach, choćby kwestii Chin?
– Jeśli ktoś czekał na dowód, że Karta Atlantycka i NATO są potrzebne, to otrzymał go właśnie teraz. Obecne wydarzenia podkreśliły znaczenie bliskiej współpracy oraz realizowania wspólnej strategii przez państwa członkowskie Paktu Północnoatlantyckiego. To jest jednoznaczne przesłanie, które Putin otrzymuje od społeczności transatlantyckiej: jesteśmy zjednoczeni, jesteśmy przygotowani na każdą ewentualność, jesteśmy gotowi. A wraz ze Szwecją i Finlandią będziemy dysponowali jeszcze większym potencjałem. Myślę, że to ważny moment w historii NATO, które jest bodaj najdłużej istniejącym sojuszem w historii. I myślę, że jesteśmy świadkami jednego z najwspanialszych okresów w jego dziejach.
