Onze campagnewatcher Bart Van Craeynest fileert de uithaal naar arbeidsmigratie die deze week opdook.
Deze week publiceerde de VDAB de nieuwe lijst knelpuntberoepen. Deze is opnieuw langer geworden, en telt ondertussen maar liefst 241 beroepen. In reactie daarop haalde het Vlaams Belang uit naar het beleid rond arbeidsmigratie, wat zij bestempelen als het ‘neoliberale importbeleid’. Volgens het Vlaams Belang hebben we helemaal geen arbeidsmigratie nodig. Daarmee gaan ze nogal vlot voorbij aan de demografische realiteit waar we in Vlaanderen de komende decennia voor staan.
Krapte
Moeilijkheden om geschikt personeel te vinden is al jaren één van de belangrijkste bekommernissen van de Vlaamse ondernemers. De vacaturegraad, de verhouding tussen het aantal openstaande vacatures en het aantal jobs, is in Vlaanderen de hoogste van Europa, en de lijst van knelpuntvacatures wordt jaar na jaar langer.
Met 241 beroepen op die lijst schiet die stilaan haar doel voorbij, en kunnen beter gaan spreken over een hele arbeidsmarkt die ‘knelt’. En wat nog al te vaak vergeten wordt, die krapte is eigenlijk nog maar begonnen, en zal de komende decennia alleen maar toenemen.
De demografische vooruitzichten maken de komende moeilijkheden op de arbeidsmarkt heel erg duidelijk. De voorbije 20 jaar kwamen er in Vlaanderen (netto) 550.000 jobs bij. In dezelfde periode nam de bevolking op beroepsactieve leeftijd (20 tot 64), de potentieel werkenden, met zo’n 270.000 toe.
Met andere woorden, de helft van de extra jobs kon ingevuld worden met nieuwkomers op de arbeidsmarkt. De andere helft door werklozen in te zetten, door niet-werkenden te activeren, door langer te werken …
700.000 extra werkenden nodig
Voor de komende 20 jaar wordt dat een heel ander verhaal. Als we een gelijkaardige economische groei willen realiseren met een gelijkaardige jobcreatie, dan zullen de komende 20 jaar in Vlaanderen bijna 700.000 extra werkenden nodig zijn. In dezelfde periode zal de bevolking op beroepsactieve leeftijd amper toenemen (met 58.000). Zonder ingrijpen zal de krapte op de arbeidsmarkt de komende jaren dus nog spectaculair toenemen en wordt dat een belangrijke rem voor de groeimogelijkheden van de Vlaamse economie.
Inzetten op meerdere sporen
Er is geen voor de hand liggende mirakeloplossing om de krapte op de arbeidsmarkt op te lossen. De Vlaamse werkloosheidsgraad ligt vandaag op 3% (wat overeenkomt met 90.000 mensen), en dat gaat vooral om tijdelijke periodes van werkloosheid tussen twee jobs. Veel marge is er op dat vlak niet meer.
Daarnaast zijn er wel iets meer dan 800.000 niet-actieven op actieve leeftijd. Zoveel mogelijk activering van die groep is belangrijk, maar de mogelijkheden op dat vlak zijn niet eindeloos. Zelfs als we er in zouden slagen om de werkzaamheidsgraad op te krikken naar de 80%-doelstelling, betekent dat ‘maar’ 135.000 extra werkenden. Dat is aanzienlijk natuurlijk, maar lang niet voldoende om de komende krapte op te vangen. Naast de activering kan ook interregionale mobiliteit een deel van het antwoord zijn, maar dat vereist een andere aanpak van het arbeidsmarkt- en uitkeringsbeleid in Wallonië, wat binnen het huidige politieke kader zeker ook niet evident wordt.
Het grootste deel van het antwoord moet komen van verdere digitalisering en automatisering: economische groei (en dus welvaartsgroei) realiseren met minder mensen. Daar ligt allicht het grootste potentieel voor onze economie. Artificiële intelligentie (AI) wordt daarbij mogelijk een echte gamechanger, maar dat zal ook inspanningen vereisen, onder meer qua opleiding, om daarvan het volle potentieel te kunnen realiseren. En finaal zal dus ook arbeidsmigratie een bijdrage moeten leveren. Dan gaat het zeker over de zoektocht naar werknemers met specifieke competenties, maar ook breder. Voor een groot deel van de knelpuntvacatures zijn er immers geen specifieke diplomavereisten.
Ook arbeidsmigratie
De demografische transitie plaatst onze economie voor enorme uitdagingen op verschillende vlakken. De grootteorde van die uitdagingen wordt nog al te vaak onderschat. Dat is ook het geval voor de uitdaging op onze arbeidsmarkt. Zonder ernstige strategie om de krapte op de arbeidsmarkt aan te pakken, zal die de komende jaren een belangrijke rem zetten op onze potentiële welvaartsgroei. Om daar een antwoord voor te bieden, wordt het zaak om in te zetten op EN activering, EN langer werken, EN interregionale mobiliteit, EN automatisering en digitalisering, EN dus ook op vlottere arbeidsmigratie.
