Opinie: ‘Het is onwenselijk als partijen zich uitspreken als pro-Israël of pro-Palestina’

Nu ongekend geweld in Palestina en Israël oplaait, is het begrijpelijk dat we diepgeraakt, opgewonden en intens geprovoceerd zijn. Dat politieke partijen zich niet op internationaal recht beroepen maar zich achter één van de geweldplegende partijen scharen, is daarbij gevaarlijk. Als gedeelde waarden en de meest basale principes lijken te verdampen in kortzichtige verdeeldheid, is het belangrijk om te zien hoe slecht we als mensheid zijn in het waarnemen en bestrijden van schadelijke systemen.

Het is weer duidelijk hoezeer wij, mensen, geen rationele, maar intens sociale en emotionele wezens zijn. Zaken als trouw aan de groep, vrijheid, geloof en broederschap bepalen ons handelen. Het is dan ook heel menselijk dat beelden van geweld en wreedheid je aangrijpen, net als dat het ook gezond is om je te identificeren met diegenen die op ons lijken en die nabij of verwant zijn. Principes die ons als gemeenschap, groep of samenleving kunnen versterken, slaan echter op hol als het rauwste nieuws van ver onze huiskamer binnenkomt, ogen vol angst en verdriet ons via een scherm aankijken en kinderstemmen via alle mogelijke media om onze hulp schreeuwen.

Gegrepen door dingen die op ons lijken

Dan worden we instinctief en heel selectief gegrepen door de beelden en verhalen van diegenen die op ons lijken, door de manier waarop het nieuws wordt gebracht en door de groep waarmee we ons identificeren. Ons gevoel bepaalt vervolgens ons oordeel en dat oordeel kunnen we dan goed beredeneren en recht praten. Eventuele duiding, feiten en achtergrond accepteren we alleen als het past binnen onze overtuiging, die zich steeds verder ingraaft.

Wat er in Israël/Palestina gebeurt, zal daarmee ver daarbuiten een grote impact hebben. Verschillen in onze afkomst, geloof of politieke overtuiging kunnen ook in Nederland breuklijnen worden die onze samenleving uiteen kunnen scheuren.

Tribale emoties

En in tegenstelling tot wat er in Israël/Palestina plaatsvindt, zijn we hier zelf bij, is het aan ons om dit te voorkomen. Daarom is het niet alleen onwenselijk maar ronduit onverantwoordelijk dat politieke partijen zich als pro-Israël of pro-Palestina uitspreken, in plaats van zich op fundamentele waarden en internationaal recht te baseren. Ze laten zich leiden door tribale emoties en irrationele, prehistorische reflexen.

Zeker in verkiezingstijd is dat een gevaar. In plaats van te laten zien hoe onrecht en geweld kunnen worden gestopt en voorkomen, hoe je conflicten kunt oplossen en verschillen kunt overbruggen, worden we meegesleurd in een identitaire strijd.

Dit is precies de tragiek van de huidige situatie. Al deze weerzinwekkende razernij heeft een oorzaak. Er is immers structureel, systemisch geweld dat niet makkelijk het nieuws haalt en al helemaal niet makkelijk ons gevoel raakt. Dat geldt voor de onderdrukking van Palestina, maar ook voor klimaatverandering, armoede, oceaanverzuring, ziekte rondom een chemische fabriek en het leed in de bioindustrie. Jarenlang bereikt het niet de media, ettert het voort. We voelen er niets bij, het is uit het zicht, uit het hart. Totdat de boel explodeert, overstroomt of we ziek blijken te zijn.

Machthebbers houden systemen in stand

De machthebbers die deze systemen in stand houden en daarmee de druk laten oplopen, zijn dus ook mede verantwoordelijk voor de ramp, uitbarsting of ineenstorting die hiervan het gevolg is.

Ik heb veel tijd doorgebracht in Israël en Palestina. Beide plekken heb ik van binnenuit leren kennen en ik heb kunnen voelen hoe het is om daar te leven. Ik zag hoe verstikkend de spiraal is van angst-onderdrukking-wanhoop-geweld. Het viel me op hoe de frustratie over de uitzichtloosheid en escalatie die in het systeem (de bezetting) zit ingebouwd, veel groter is dan de haat voor mensen over en weer.

De meeste mensen voelen zich machteloos tegenover hun regering, leiders, de onbeperkte stromen geld en wapens vanuit de VS, het religieuze of nationalistische fundamentalisme. En dan zijn er al die landen, waaronder Nederland, die de mond vol hebben van mensenrechten en internationale afspraken, maar in de praktijk niets doen als Israël dat overtreedt.

Wortels van geweld wegnemen

Wij, Nederlandse journaalkijkers en krantenlezers, zijn niet zo’n machthebber. En in Gaza zijn nu medicijnen, water en voedsel nodig. Dat is spoedeisende hulp, zoals in een ziekenhuis. Het zal echter de wortels van het geweld niet wegnemen. Laten wij daarom zorgen dat wij ook oorzaken en diepe waarden, zoals menselijkheid, langetermijnoplossingen en verbinding, tastbaar en onontkoombaar maken.

Er ligt een belangrijke opdracht voor elk van ons: we zullen systeemgevoelig moeten worden. Kunnen wij ook het niet-mediagenieke systeemgeweld voorzien van verhalen, beelden en geluid? Toen kunstenaar Martijn Engelbregt een loket Traageisende Hulp in het ziekenhuis van Leeuwarden neerzette, bleek daar een grote behoefte aan. Hij bracht verborgen kwalen aan het licht.

Dit loket is nodig als het systeem faalt, zowel in Gaza als dicht bij ons, zodat we als samenleving traageisende hulp kunnen bieden aan plekken en situaties die vanwege rottende fundamenten dreigen ineen te storten.